به‌طور کلی مؤسسه کپلر در بررسی بازار نفت ایران در ۲۰۲۴ بر آن است که پتانسیل رشد صادرات نفت برای ایران، باقی نمانده است، زیرا وارد سال انتخاباتی آمریکا می‌شویم و کاخ سفید نمی‌تواند اجازه بدهد که در مقابل ایران، ضعیف دیده شود.
مروز که جهان وارد نخستین‌روز از سال جدید میلادی می‌شود، کارشناسان تغییر ویژه‌ای را برای بازار نفت در سال ۲۰۲۴ پیش‌بینی نمی‌کنند. با این حال این سال با اتفاقاتی درخور توجه روبه‌روست؛ اتفاقاتی نظیر انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات‌متحده آمریکا که بار دیگر عرصه رقابت بین دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان خواهد بود و می‌تواند کشور‌هایی همچون ایران را تحت تأثیر قرار دهد.
براساس دیدگاه کارشناسان بازار نفت ایران، هر چند از این انتخابات متأثر خواهد شد، اما این به معنای کاهش صادرات نفت ایران نخواهد بود و چیزی بین ثبات در همین محدوده یا کمی بیشتر در حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه افزایش برای آن پیش‌بینی می‌شود. با این حال صنعت نفت ایران در بخش‌های دیگر با چالش‌های جدی روبه‌روست؛ تراز صفر صادرات گاز و همچنین تراز منفی صادرات بنزین که برای کشوری با این ذخایر نفت و گاز جای تأمل دارد. در این گزارش دیدگاه سه کارشناس بین‌المللی انرژی را درباره جایگاه ایران در بازار نفت ۲۰۲۴ جویا شدیم.
با توجه به پیش‌بینی‌های مختلف درباره آینده بازار نفت و چالش‌هایی که صنعت نفت ایران در سال ۲۰۲۴ با آن مواجه است، آیا آماده‌اید تا به دنیای ارزهای دیجیتال و تأثیرات آن بر سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی جهانی وارد شوید؟ برای یادگیری بیشتر و شروع سرمایه‌گذاری مطمئن، به آموزش ارز دیجیتال ما بپیوندید و از مزایای این بازار نوین استفاده کنید. همین حالا شروع کنید!
انتفاع دوباره ایران از انتخابات آمریکا؟
با اینکه بازار نفت در سال ۲۰۲۴ تحولات شگرفی را تجربه نمی‌کند و تنها مهم‌ترین ریسک این بازار معطوف به بازار چین عنوان می‌شود، اما کماکان نظر‌ها به سمت کشور‌های عضو اوپک که عضو معاهده کاهش تولید نفت برای کنترل قیمت در بازار نفت هستند، متمایل است. ایمان ناصری، مدیرکل امور خاورمیانه مؤسسه مشاوران بازار نفت و گاز FGE بر این نکته تأکید دارد که انتخابات آمریکا برعکس تصوری که ممکن است صادرات نفت ایران را تحت تأثیر قرار دهد و احتمالاً منجر به ثبات در همین محدوده صادراتی باشد، معتقد است، احتمال افزایش صادرات نفت ایران در حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه در روز نیز وجود دارد. اتفاقی که با هدف کنترل قیمت بنزین در آمریکا به مؤلفه‌ای اثرگذار در انتخابات ایالات‌متحده به‌شمار می‌رود، این‌بار هم احتمالاً به نفع ایران تمام شود.
بازار جهانی نفت در 2024 چگونه خواهد بود ؟
اولین پیش‌بینی ما برای سال ۲۰۲۴ این است که رشد تقاضا بسیار پایین‌تر از امسال خواهد بود. رشد تقاضای ۲۰۲۳ عدد رسمی‌اش هنوز منتشر نشده، اما آخرین تخمین ما دو میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه رشد تقاضا در روز بوده که البته از این مقدار کمتر از دو میلیون بشکه در آسیا بوده است؛ یعنی ۸۰ درصد رشد تقاضا در سال ۲۰۲۳ در آسیا بود.
دلیل کُندشدن تقاضا در ۲۰۲۴ این است که در آسیا رشد دو میلیون بشکه‌ای سال جاری را که از آن مقدار هم حدوداً ۸۰ درصدش در چین بود، ثبت کرد؛ یعنی چین ۵/۱ میلیون بشکه از ۹/۱ میلیون بشکه در روز را در سال ۲۰۲۳ به‌عنوان رشد تقاضا ثبت کرد. پیش‌بینی می‌شود سال آینده رشد تقاضای چین زیر ۵۰۰ هزار بشکه خواهد بود که رشد تقاضای کل آسیا را هم به کمتر از یک میلیون بشکه در روز کاهش خواهد داد. بدین ترتیب رشد تقاضای کل دنیا را یک میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز پیش‌بینی می‌کنیم. اولین تأثیر این است که رشد کمتر تقاضا، فشار رو به پایین روی قیمت‌ها می‌گذارد، مگر اینکه در عرضه هم این بالانس را برقرار کنیم. آیا درباره صندوق‌های قابل معامله (ETF) کنجکاوید و می‌خواهید بدانید که چگونه می‌توانید از این ابزار مالی بهره ببرید؟ مقاله ما تحت عنوان ETF چیست؟ را مطالعه کنید و اطلاعات بیشتری درباره نحوه عملکرد و مزایای آن کسب کنید. همین حالا شروع کنید!
در هفته‌های اخیر در ماه دسامبر دو عامل قیمت‌ها را ساپورت کرده و به سمت بالا سوق داده که اول تصمیم اوپک‌پلاس در کاهش عرضه در سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۴ بود و بعد از آن مسائلی که در دریای سرخ رخ داد و تهدید‌هایی که خطوط کشتیرانی را تحت تأثیر قرار داد و سبب شد تا حدود پنج دلار به ریسک قیمتی و به‌خصوص روی حمل و نقل و قیمت تمام‌شده نفت خام اضافه شود. قیمت‌ها که یک ماه قبل به حدود ۷۳ دلار رسیده بود، با این دو عامل به بالای ۸۰ دلار رسید، اما با حذف یا کاهش ریسک عامل اول که ریسک حمل‌و نقل کشتی‌ها به مسیر کانال سوئز بود، قیمت نفت به همان ۷۰-۷۵ دلار برمی‌گردد.
نکته مهم اینکه به خاطر رشد کم تقاضا در سال ۲۰۲۴ احتمالاً اوپک‌پلاس مجبور خواهد بود کاهش تولید را که پیشنهاد داده بود و برای سه ماهه اول سال ۲۰۲۴ هم تأیید شده بود، برای سه ماه دیگر هم تمدید کند و حداقل تا پایان شش‌ماهه اول سال بعد مجبور است تولیدش را در حدود ۳۷ میلیون بشکه در روز نگه دارد.
محدودیت ها برای اپک تا چه زمانی ادامه خواهد داشت ؟
در شش‌ماهه دوم البته تقاضا به‌طور فصلی افزایش پیدا می‌کند و تقاضای بالاتری که برای شش‌ماهه دوم سال آینده پیش‌بینی می‌کنیم، اجازه می‌دهد اوپک‌پلاس هم سقف تولید را افزایش دهد تا کشور‌های عضو بتوانند تولید بیشتری داشته باشند. برآیند این نیرو‌های تأثیرگذار روی بالانس بازار پیش‌بینی قیمتی را برای ما به همراه دارد.
اگر از هفته‌های پیش‌رو موضوع دریای سرخ حذف شود، قیمت‌ها کمتر می‌شود و در سه‌ماهه اول ۲۰۲۴ همان قیمت ۷۰- ۷۵ دلار را پیش‌بینی می‌کنیم. در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۴ با شروع روند افزایش تقاضا به فرض اینکه اوپک‌پلاس تولیدش را برای سه‌ماهه بعد تمدید کند، قیمت‌ها را در بازه ۷۵-۸۰ دلار می‌بینیم و در نیمه دوم سال آینده قیمت‌ها به ۸۰ دلار و بالاتر خواهد رسید. چند نکته مهم در این موضوع وجود دارد؛ یکی اینکه تقاضا یک عامل مستقل است و عرضه از سه نوع عامل کنترل‌کننده تشکیل شده است. اولی اوپک و اوپک‌پلاس است که به دو عامل مستقل دیگر نگاه می‌کنند، عامل عرضه و بعدی کشور‌های غیراوپک‌پلاس که به دو دسته تقسیم می‌شوند. کشور‌هایی که هیچ‌گاه جزو معاهده اوپک‌پلاس نبوده‌اند مثل آمریکا، برزیل، گایانا که در ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ رشد داشته‌اند.
این کشور‌ها به‌خصوص کشور‌های آمریکا، کانادا، برزیل و گایانا در آمریکای شمالی و آمریکای لاتین در ۲۰۲۳ بالای دو میلیون بشکه در روز، رشد تولید داشته‌اند. این‌ها بخش اعظمی از رشد تقاضا را پاسخ داده‌اند؛ بنابراین سهمی برای کشور‌های اوپک‌پلاس و کشور‌های عضو اوپک‌پلاس که جزو معاهده نیستند مثل ایران، لیبی، ونزوئلا که جزو اوپک هستند، اما جزو معاهده نیستند نگذاشته‌اند. این بخش در سال جاری حدود ۹۰۰ هزار بشکه رشد کرده است؛ تولید ایران در ۲۰۲۳ نسبت به ۲۰۲۲ به‌طور میانگین ۶۰۰ هزار بشکه در روز رشد کرده و لیبی حدود ۲۰۰ هزار بشکه و ونزوئلا حدود ۱۰۰ هزار بشکه. براین‌اساس در سال آینده میلادی در معادلات اوپک‌پلاس این سه گروه تأثیرگذار هستند.
رشد را هم یک میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز پیش‌بینی می‌کنیم که سهم تقاضای کشور‌های غیر اوپک‌پلاس را در این بین، یک میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز متصور هستیم. برای سه کشوری که عضو هستند، اما خارج از معاهده کاهش تولید هستند، در سال آینده به‌طور ترتیبی ۴۰۰ هزار بشکه رشد را پیش‌بینی می‌کنیم که ۳۰۰ هزار بشکه در روز برای ایران و ۱۰۰ هزار بشکه در روز برای ونزوئلا است. به این ترتیب کشور‌های اوپک‌پلاس در سال آینده در مجموع کاهش تولید به حدود ۳۰۰ -۳۵۰ هزار بشکه در روز را شاهد خواهند بود، چون رشد تقاضا کمتر از رشد کشور‌های غیراوپک‌پلاس و کشور‌های ایران، لیبی و ونزوئلا است.
صادرات نفت ایران در 2024 چه اندازه وابسته به آمریکا است؟
تولید نفت ایران در سال ۲۰۲۴ را حدود ۵/۳ میلیون بشکه در روز پیش‌بینی می‌کنیم. به نظرم انتخابات آمریکا امسال تأثیر بسزایی در تولید و افزایش تولید ایران ندارد. انتخابات آمریکا می‌تواند روی سیاست‌های خارجی آمریکا درخصوص کشور‌های اوپک به‌خصوص کشور‌های تحریم‌شده مثل ایران و ونزوئلا تأثیر داشته باشد. آمریکا علاقه‌مند نخواهد بود که در سال انتخابات قیمت‌ها به‌خصوص بنزین که متغیری تأثیرگذار برای رأی‌آوردن است، بالاتر از ۴ دلار در هر گالن باشد و برای مهارکردن آن، آمریکا سیاست‌های دوستانه‌تری را با اوپک برقرار می‌کند و مشکلات کمتری را برای عرضه در بازار به وجود می‌آورد. با این وصف، معمولاً تحریم‌ها را بیشتر نمی‌کند و هر عاملی که بازار را تحریک کند یا عرضه را از بالا حذف کند، جزو دستور کار رئیس جمهور آمریکا در سال انتخابات نیست. از آن‌طرف تولید آمریکا خیلی دستخوش سیاست‌های کوتاه‌مدت مثل سیاست سال انتخاباتی نیست. چون همه‌اش به بخش خصوصی برمی‌گردد و آمریکا می‌تواند در میان‌مدت و درازمدت روی تولیدشان تأثیر بگذارد با مجوز‌هایی که در بخشی از فدرال و مجوز‌های زیست محیطی می‌دهد.
برای تحلیل دقیق و پیش‌بینی‌های دقیق در بازار فارکس و استفاده از استراتژی‌های پرایس اکشن، می‌توانید به آموزش فارکس و آموزش پرایس اکشن حرفه‌ای و به روز بپیوندید. همین امروز با ما همراه شوید تا با استفاده از بهترین روش‌ها و استراتژی‌ها، مهارت‌های خود را در بازار فارکس تقویت کنید و موفقیت خود را تضمین کنید!
بخشی از انتظار ما این است که نه‌تن‌ها تولید ایران در همین سطح باقی بماند بلکه بیشترین میزان را بعد از اعمال تحریم‌های سال ۲۰۱۹ داشته باشد و حدود ۲۰۰-۳۰۰ هزار بشکه رشد داشته و به سه و نیم میلیون بشکه در روز برسد که ۲۰۰-۳۰۰ هزار بشکه زیر ظرفیت پیش از تحریم‌ها خواهد بود. در واقع تأثیر تحریم‌ها در سال پیش‌رو بر تولید نفت خام ایران، خیلی کمرنگ و ناچیز خواهد بود. یکی از موانع حتماً سال انتخاباتی و سیاست‌های منجر به قیمت‌های پایین‌تر یا مهار رشد قیمت‌ها در آمریکاست.
سال چالش برانگیز برای گاز ایران
صنعت نفت و گاز ایران به دلایل گوناگون که البته محور اصلی آن، تحریم به‌شمار می‌رود، وضعیت اسفناکی را تجربه می‌کند. هرچند ایران توانسته میزان صادرات نفت خود را به نزدیکی پیش از تحریم‌ها برساند، اما تخفیف‌هایی که روی هر بشکه نفت اعمال کرده و همچنین چالش بازگشت پول آن به کشور، سبب شده تا سهم و جایگاه ایران در بازار نفت دچار تزلزل شود. از طرفی صادرات فرآورده‌های نفتی ایران نیز وضعیتی بهتر از این ندارد.
مصرف بالای بنزین در کشور سبب شده تا جایگاه قابل‌قبول صادرات بنزین در دوران کرونا اکنون معکوس شده و ایران تبدیل به واردکننده بنزین از ترکمنستان در ازای صادرات مازوت شود. این وضعیت برای صادرات گاز ایران بسیار وخیم‌تر است. در حالی‌که قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه و عراق کماکان ادامه دارد، با ورود بخش ایرانی میدان پارس‌جنوبی به نیمه‌دوم عمر خود و همچنین مصرف روز افزون گاز در داخل برای مصارف خانگی و نیروگاهی سبب شده تا برای تعهد به قرارداد‌های مذکور مجبور به سواپ گاز از ترکمنستان و سپس صادرات آن به عراق شود.
بدین‌ترتیب سرنوشت تراز صادرات گاز ایران نیز همانند صادرات برق در تابستان، به صفر میل می‌کند. دالغا خاتین‌اوغلو، کارشناس بین‌المللی انرژی و مدیرمسئول بخش فارسی خبرگزاری ترندنیوز جمهوری آذربایجان که سال‌ها است بر صنعت نفت و گاز ایران متمرکز شده است، در این باره توضیح می‌دهد.
جایگاه نفت ایران در 2023
ایران در سال جاری توانست تولید نفت و صادرات خود را مقداری افزایش دهد، اما چند ماه است نه توانسته تولید نفتش را افزایش دهد و نه صادراتش را. تولید نفت ایران کمی بیشتر از سه میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه در روز است که سه درصد از تولید نفت دنیا را شامل می‌شود.
همچنین متوسط صادرات نفت ایران در سال ۲۰۲۳ حدود یک میلیون و ۲۵۰ هزار بشکه در روز بوده است که یک میلیون و ۱۵۰ هزار بشکه از این رقم به چین صادر شده و بقیه به سوریه و مقدار کمی هم به ونزوئلا میعانات گازی صادر شده است. با این وصف، جایگاه ایران در تجارت جهانی نفت به‌عنوان صادرکننده تک‌محصولی چندان جایگاه خوبی نیست.
علاوه بر این، نفتی که ایران صادر کرده از طریق دلال‌هایی در عمان، امارات، عراق و مخصوصاً مالزی بوده است. ایران این نفت را به‌عنوان نفت مالزی به پالایشگاه‌های کوچک چینی با تخفیف و هزینه زیاد صادر کرده است. در حال حاضر سهم صادرات نفت خام ایران کمتر از ۵/۱ درصد در مصرف جهانی نفت است.
با توجه به اینکه هیچ پیشرفتی در لغو تحریم‌های نفت ایران رخ نداده، انتظار نمی‌رود که در سال ۲۰۲۴ اتفاق خاصی بیفتد. طی چند ماه گذشته صادرات نفت ایران به چین هم نسبت به تابستان کاهش پیدا کرده، بنابراین همین وضعیت باقی خواهد ماند. ایران در سال ۲۰۲۳ به‌طور متوسط روزانه ۲۲۰ تا ۲۳۰ هزار بشکه صادرات مازوت و نفت سفید داشته است. در دوران کرونا هم مازاد بنزین داشت و آن را صادر می‌کرد، اما اکنون واردکننده بنزین است.
در واقع ایران بخشی از مازوت خود را با بنزین تهاتر می‌کند. در مورد گازوئیل هم سربه‌سر است، یعنی در سال ۲۰۲۳ به‌طور متوسط روزانه ۱۱۰ میلیون لیتر بنزین تولید و مصرف کرده است و در زمستان‌ها تولیدش به ۱۱۷ تا ۱۲۰ میلیون لیتر هم می‌رسد، اما چون نیروگاه‌های برقی، مازوت و گازوئیل زیادی مصرف می‌کنند در حال حاضر روزانه حدود ۴۵ میلیون لیتر مازوت و حدود ۱۲۰ میلیون لیتر گازوئیل در ایران مصرف می‌شود که بخش عظیمی را نیروگاه‌ها استفاده می‌کنند. گازوئیل هم در بخش صنعتی زیاد مصرف می‌شود. ایران تک‌محصولی است و فقط مازوت و کمی نفت سفید صادر می‌کند. این وضعیت در سال ۲۰۲۴ ادامه خواهد داشت.
